Dezenformasyona açık kalan bir ülke, dijital bir savaşla karşı karşıya kalabilir

Geniş kitlelerce ve ağır formda kullanılan Twitter’ın, ‘2022 Dezenformasyona Ait Güçlendirilmiş Uygulama Kuralları’ protokolünden çekilmesini pahalandıran Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, Twitter’ın dezenformasyon konusunda büyük sorumluluk taşıdığına dikkat çekiyor. Dezenformasyonun, memleketler arası iş birliği ile çözülmesi gereken bir sorun olduğunu vurgulayan Ünal, dezenformasyona açık kalan bir ülkenin, dijital bir savaş ile karşı karşıya kalabileceğini söylüyor. Ünal, kişisel olarak dijital bilgi kaynaklarını doğrulama sürecini âlâ yönetmemiz gerektiği konusunda da uyarıyor.

Üsküdar Üniversitesi İrtibat Fakültesi Gazetecilik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, Twitter’ın Avrupa Birliği ile toplumsal medya platformları ortasında imzalanan ‘2022 Dezenformasyona Ait Güçlendirilmiş Uygulama Kuralları’ protokolünden çekilme kararı almasına ait değerlendirmelerde bulundu. 

Kişilerin rahatça görüşlerini paylaşabilmesi bilgi kirliliği ve dezenformasyonu ortaya çıkardı

Web 2.0 teknolojileri ile birlikte ortaya çıkan yeni medya teknolojilerinin etkileşimin ağır olduğu yeni irtibat ortamları yarattığını belirten Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Bunun bir örneği, dünya çağında yaygın kullanılan toplumsal medya mecraları. Toplumsal medyanın kullanım motivasyonları olarak toplumsallaşma, cümbüş ve diğerlerini etkileyerek takdir görme karşımıza çıkıyor. Şahısların rahatça görüşlerini paylaşabiliyor olması da yanlışsız olmayan bilgilerin ve haberlerin yayılması, bilgi kirliliği ve dezenformasyonu ortaya çıkardı ve çağımızın yeni bir sorunu olarak yerini aldı.” dedi.

Dikkat çekmek, algı idaresi yapmak üzere emellerle dezenformasyona başvuruluyor

Günümüzde bilgi ve haber paylaşımının çoğunlukla dijital mecralardan yapıldığını lisana getiren Ünal, “Sosyal medyanın kitlelerin günlük alışkanlıkları ortasında yer alması, haber alma alışkanlıklarının da toplumsal medya mecralarında gerçekleşmesine sebep oldu. Anlık haber alma, gündemi kaçırmamak için daima toplumsal medyanın denetim edilmesi, şimdiki şahsî bilgi paylaşımlarının takibi üzere aktiviteler sıklıkla gerçekleşiyor. Bu paylaşımların doğruluğunun teyit edilmesi konusu da ön plana çıkarak gereklilik haline geldi. Bilhassa Twitter anlık bilgi, haber ve görüş paylaşımı ile dikkat çeken bir toplumsal medya uygulaması olarak bireyler tarafından sıklıkla denetim ediliyor. Pek çok haberde dikkat çekmek, daha fazla tıklanmak, algı idaresi yapmak üzere hedeflerle dezenformasyona başvuruluyor. Bu yüzden Twitter’ın yönetimsel kapsamda birtakım sorumlulukları da yerine getirmesi gündeme geliyor.” açıklamasını yaptı. 

Bilginin doğruluğunu teyit etmediğimizde, dezenformasyonun tesir alanına girmiş oluyoruz 

“Her gün toplumsal medyada paylaşılan bilgi bombardımanı ile dezenformasyona maruz kalıyoruz.” diyen Ünal kelamlarına şöyle devam etti:

“Özellikle karşımıza çıkan bilginin gerçek olup olmadığını ve bilginin hangi kaynaktan paylaşıldığını teyit etmediğimizde, uydurma hesapların farkına varmadığımızda dezenformasyonun tesir alanına girmiş oluyoruz. Hatta paylaşımları tekrar paylaşarak, yorum yazarak ya da beğeni ile oburlarının akışında görünür kılarak dezenformasyonu yayıyoruz. Dezenformasyondan korunmak ve çaba etmek için öncelikle ne olduğunu gerçek anlamak gerekiyor.”

‘Kötü niyet ve kasıt’ varsa dezenformasyon oluyor

Dezenformasyonun, berbat niyetli ve kasıtlı olarak bireyleri yanıltma emeli taşıdığını kaydeden Ünal, “Manipüle edici ya da büsbütün uydurma da olabilir. Başka yandan, şahıslar dezenformasyondan kaçarken misenformasyona da maruz kalabiliyor. Genel olarak, bilginin gerçek ya da yanlış olması teyit edilmesi gereken bir unsurken, ‘kötü niyet ve kasıt’ varsa dezenformasyon oluyor diyebiliriz. Dezenformasyon yayımıyla, komplo teorilerinde olduğu üzere uydurma bilgilerle algı idaresi yapmak amaçlanıyor. Bilhassa toplumsal kaos periyotlarında toplumun meşgul olduğu bir sorun varken toplumsal birliği bozma uğraşları ile diğer bir sorun daha ortaya çıkartılıyor. Böylelikle dezenformasyonla uğraş yine gündeme geliyor. Misenformasyon, dijital ortamda kasıtlı olmayan, makus niyet taşımayan yanlış bilgi paylaşımı olduğundan teyit konusunda daha hassas davranılmasını gerektiriyor. Komplo teorilerindeki üzere direkt dikkat çekmediğinden bireye birinci bakışta yanlışsız gelebiliyor. Münasebetiyle, dezenformasyon ve türevi kavramları anlamanın yanında ferdî olarak farklı kaynaklardan bilginin doğruluğunu teyit etmeyi alışkanlık haline getirmemiz gerekiyor.” sözlerini kullandı.

Dezenformasyon, memleketler arası iş birliği ile çözülmesi gereken bir sorun

Twitter’ın dezenformasyon konusunda büyük sorumluluk taşıdığına dikkat çeken Doç. Dr. Aylin Tutgun Ünal, “Dezenformasyon, milletlerarası iş birliği ile çözülmesi gereken bir sorun. Hasebiyle milletlerarası mutabakatlara katılması ve burada ülkemiz lehine de hal alması gerekir. Aksi halde dezenformasyona açık kalan bir ülkenin, yeni bir dijital savaş ile karşı karşıya kalacağını söylemek mümkün. Yanlış bilgi kaynağı, bir ülke için en büyük meselelerden biridir. Manuel Castells tarafından ortaya atılan ‘Ağ Toplumu’, dijital kültüre taraf veren bir irtibat formu olarak tanımlanıyor. Ağ toplumu olmanın, global manada avantajlarından yararlanılıyor. Bir yandan da dezavantajları ile çaba ediliyor. Algı idaresi yaparak toplumsal kanıyı etkilemek, kitleleri öteki istikamete çekmek ve hatta post-truth olarak da isimlendirilen doğru/yanlış bilgi yitimi ile toplumun kendi doğrularını oluşturması ağ toplumu dinamikleridir. Bu dinamikleri dezenformasyon ile dezavantajlı tarafa çekmek mümkündür diyebiliriz.” değerlendirmesinde bulundu.

Sorumluların, dezenformasyon farkındalığı ile ilgili her türlü iş birliğinin içinde olması beklenir

Twitter’ın geniş kitleler tarafından ağır halde kullanıldığını hatırlatan Ünal, “Sorumluların, dezenformasyonun ve tehlikelerinin şuurunda olarak davranması ve dezenformasyon farkındalığı ile ilgili her türlü iş birliğinin içinde olması beklenir. Hasebiyle Twitter'ın, Avrupa Birliği ile toplumsal medya platformları ortasında imzalanan ‘Dezenformasyon Protokolü’nden çekilme kararını düşünmesi gerekir. Bu istikamette ülkemizde Bağlantı Başkanlığı’nın yaptığı açıklamalarda da uğraşın devlet kuruluşları kapsamında sürdürüleceği belirtiliyor. Ferdî olarak da bundan sonra bilhassa Twitter özelindeki paylaşımlara daha fazla dikkat etmemiz gerektiği sonucuna varabiliriz.” dedi.

Bireysel olarak dijital bilgi kaynaklarını doğrulama sürecini yeterli yönetebilmeliyiz

Türkiye’nin gerek teyit sınırları gerek devlet kurumu kapsamında yaptığı çalışmalarla dezenformasyonla gayret farkındalığı olan bir ülke olduğunu tabir eden Ünal, “Ülkemiz yapılacak memleketler arası iş birliği protokollerinde yer alarak, toplumsal medya mecralarından bağımsız bir biçimde güzel niyet mutabakatı imzalayabilir. Memleketler arası olarak gelecek dezenformatif tehditlere karşı yeniden memleketler arası iş birliği çabaları ziyanı aza indirgeyecektir. Ferdi olarak da dijital bilgi kaynaklarını doğrulama sürecini yeterli yönetebilmemiz gerekiyor.” diyerek dezenformasyondan kaçınmayı sağlayacak teyit etaplarını sıraladı:

-Sosyal medyada paylaşılan bilginin kaynağına bakmak.

-Sosyal medyada paylaşılan bilgi ya da haberin diğer kaynaklarda olup olmadığını sorgulamak.

-Sahte hesapların farkında olarak kendimizi korumak.

-Paylaşılan imajların bağlamla ilgisini denetim etmek.

-Referans alınan muteber kaynaklar edinmek.

-Resmi kaynakları takibe almak.

-Bilgiyi, doğruluğunu teyit ettikten sonra paylaşmak.

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı