Dünya Çocuk İşçiliği ile Mücadele Günü’nde Deprem Bölgesinden Tespitler

Çocuk personelliği sıkıntısıyla gayret için risk altındaki çocuklara yönelik çalışmalar yürüten insani yardım kuruluşu Hayata Destek’in ekipleri 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliğiyle Gayret Günü vesilesiyle alanda gözledikleri riskleri aktardı.

Birleşmiş Milletler, 2002 yılında 12 Hazıran’ı Dünya Çocuk İşçiliğiyle Uğraş Günü ilan etti. Bu günün ilanından 21 yıl sonra, Türkiye’de iddialara nazaran 2 milyon kadar çocuk ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılıyor, zelzeleden sonra bu tablonun daha da ağırlaşmasından kaygı duyuluyor. Bilhassa afet bölgesindeki çocuklar, bir yandan eğitime erişimdeki ezalar, bir yandan derinleşen yoksulluk nedeniyle çalıştırılma riskine daha da açık hale geliyor.

Okulu yıkılan, çadır dersliği kurulmayan, heyeti olana gidemeyen, öğretmeni gelmeyen, gittiği yeni kentte okul kaydını tamamlayamayan, tamamlasa da kaynaşamayan, ruhsal sebeple eğitime ve geleceğe ilgisini yitiren çocukların çalıştırılma riski altında olduğu gözleniyor. Afet bölgesinde geçim kaynaklarının önemli oranda kaybı ve çocukların ‘ucuz iş gücü’ olarak görülmesi, çocukların merdiven altı atölyelerde kayıt dışı işlerde, enkaz ortalarında hayati riski yüksek işlerde çalıştırılmasına neden oluyor.

Çocuk işçiliğinin olumsuz izleri bir ömür uzunluğu devam ederken, bedensel, zihinsel, ruhsal, davranışsal ve toplumsal gelişime ziyan veriyor. Bu süreçte çocukların okulla bağı da kopabiliyor. Çocukluğunu yaşayaman çocuklar, potansiyelini ortaya çıkarmakta zorlanıyor. Afet şartlarında ise bu olumsuz tesirlerin çocuklara katmerlenerek yansıma mümkünlüğü artıyor. 

Hayata Destek’in zelzele bölgesinde çalışan psikologları, toplumsal çalışmacıları, saha çalışanları; afet nedeniyle çalışmak zorunda kalan, okula gidemeyen çocuklarla ilgili müşahedelerini ve neler yapıldığını aktarıyor. Saha gruplarının bildirimleri ışığında, afet bölgesinde çocuk işçiliğiyle çaba için farklı bir hassasiyet gösterilmesi zorunluluğunun da altı çiziliyor. Çocukların işe değil okula yönlendirilmesi, bunu mümkün kılmak için ise gereksinim sahibi ailelere ve çocuklara yönelik çok boyutlu bir toplumsal takviye sisteminin hayata geçirilmesi tahliller ortasında yer alıyor.

DEPREM BÖLGESİNDE ÇOCUK İŞÇİLİĞİ

Kahramanmaraş’ta ziyaret ettiğimiz her beş çadırdan ikisinde, sarsıntı sonrası okula gidemeyen bir çocukla karşılaşıyoruz. Nakledilen okullara uzaklık ve öğretmen eksikliği, sarsıntıdan travmatize olan çocukların binalara girmek istememesi üzere nedenleri sıklıkla duyuyoruz. Ekonomik badireler da çocukların eğitimden koparken çalışmak zorunda kalmasına neden oluyor. 13 yaşındaki Muhammed* üzere. Babasını Suriye savaşında kaybeden, annesi, engelli ağabeyi ve 5 yaşındaki yeğeniyle çadırda yaşayan Muhammed, sarsıntı öncesi orta ara çalışıyor fakat okula da devam ediyormuş. Lakin zelzeleden sonra ailenin yoksulluğunun derinleşmesi, Muhammed’in okuldan büsbütün kopmasına neden olmuş. Şimdi enkazların ortasından plastik ve kağıt toplayan Muhammed, maalesef münferit bir örnek değil. Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’na bildirim yaptığımız Muhammed’in okula tekrar başlayabilmesi için süreci takip ediyoruz. 

Neval Hoş, Psikolog, Kahramanmaraş 

Adıyaman’da geçim kaynaklarının sarsıntıda ziyan görmesi ve yoksulluğun artması çocuk işçiliğinde artışın en değerli nedeni. Sarsıntı bölgesinde eğitim sistemindeki aksamalar, öğretmen eksikliği üzere nedenler çocukların eğitimden daha da uzaklaşmasına neden oluyor. Öte yandan, sarsıntı öncesi çalışmak zorunda kalan çocukların işyerlerinin ziyan görmesinin, bu çocuklarda ayrıyeten bir iş bulma derdine neden olduğunu da gözlemliyoruz. Örneğin takviye olduğumuz bir ailenin çocuğu, uzun vakittir okula gitmiyor, sarsıntıdan evvel fabrikada çalışıyormuş. Sarsıntıda fabrika yıkıldığı için günlük işlerde çalışmak zorunda kaldığını belirtti. 

Feride Öztürk, toplumsal çalışmacı, Adıyaman 

Depremin yarattığı yıkım Hatay’da hala çok net hissediliyor. Ve sarsıntı sonrası çocuk işçiliğinin arttığını gözlemiyoruz. Zira temel gereksinimlerin bile karşılanmasında zorluklar yaşanıyor ve ailelerin ekonomik zorluklarla olumsuz bir baş etme sistemi olarak çocuklar çalıştırılıyor. Yakın vakitte çok çarpıcı bir örnekle karşılaştık. Hatay’da çocuklarla psikososyal dayanak aktifliği yapabilecek bir alan ararken, bir yerde çocukların olduğu söylendi. Bu alana gittiğimizde bir dokuma atölyesi olduğunu ve bahsedilen çocukların da çalıştırıldığını gördük. Bunun üzerine Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’na bildirimde bulunduk; süreci takip ediyoruz. Çocukların bu çeşit risklere karşı güçlü hale getirilmesi çok boyutlu bir süreç. 

Gizem Havare, Psikolog, Hatay 

Adana’da, hem mevsimlik tarım alanlarında hem de kent merkezinde çocukların yeterlilik hallerini artırmak için çalışıyoruz. Sarsıntının akabinde, konutunu ve geçim kaynaklarını kaybeden çok sayıda ailenin hayatlarını sürdürebilmek için Kahramanmaraş, Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa ve Malatya’dan mevsimlik tarım alanlarına göç ettiğini tespit ettik. Tarım alanlarında çocuklar tarlada ya da çadır bekçiliği üzere işlerde çalıştırılıyor. Biz mevsimlik tarım alanlarında bulunan çocukların yeterlilik hallerini güçlendirmek için psikososyal takviye çalışmaları yapıyor, ferdi ruhsal danışmanlık hizmeti veriyor; çocukların işe değil okula gidebilmesi için okula kayıt sürecini yürütüyoruz. Bilhassa bu kriz periyotlarında hepimize çok daha fazla vazife ve sorumluluk düşüyor. Daima söylediğimiz üzere, bu iş çocuk oyuncağı değil.

Süleyman Keyifli, Saha Çalışanı, Adana

İstanbul’da, hem dış göç hem de iç göç nedeniyle yerinden edilmiş, hem savaş hem de zelzele üzere iki büyük afetten etkilenmiş çocuklarla çalışıyoruz. Sarsıntı vilayetlerinden İstanbul’a gelen ailelerin çocuklarının, hele de mültecilerse yol müsaade dokümanı almada yaşadıkları zorluklar, yaşadıkları sabit bir adres olmaması, okul kaydının nasıl yapılacağının bilinmemesi, çocukların hayatında belirsizliğe sebep oluyor. Yanı sıra ailenin ekonomik problemleri çocukların da yükümlülükleri haline geliyor. İstanbul’da çocukların ucuz iş gücü olarak görüldüğünü, bu sebeple çocukların yetişkinlere göre basitçe iş bulabildiklerini gözlemliyoruz. Bu durum çocukların okul hayatından yeterlice uzaklaşmasına, okula devamlılığının zorlaşmasına ve çocuk işçiliğinin artmasına neden oluyor.   

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı