İklim Değişikliği Tartışmalarında Yol Haritası Nasıl Olmalı

Her yıl farklı bir ülkede gerçekleştirilen ve bu yıl 30 Kasım – 12 Aralık 2023 tarihleri ortasında Dubai’de düzenlenecek ‘Taraflar Konferansı (Conference of  the Parties)’ başka ismiyle ‘2023 İklim Değişikliği Konferansı COP28’ öncesinde Üsküdar Üniversitesi Etraf Ahlakı Forumunun öncülük ettiği ‘COP28: İlerleme mi, Gerileme mi?’ raporu New York’ta tanıtıldı. Raporun müelliflerinden Prof. Dr. İbrahim Özdemir, “Bu rapor, delegeleri ve kampanyacıları bu yüksek riskli anda harekete öncelik vermeye ve gayretlerini Dubai'de yapılacak BM iklim görüşmelerinde sağlam bir global iklim mutabakatının müzakere edilmesine odaklamaya davet ediyor.” dedi.

New York’ta, BM’de etkinlikler çerçevesinde gerçekleştirilen resepsiyona katılan Üsküdar Üniversitesi Etraf Ahlakı Forumu Yöneticisi Prof. Dr. İbrahim Özdemir, Üsküdar Üniversitesi Etraf Ahlakı Forumu öncülüğünde hazırlanan COP28: İlerleme mi Gerileme mi? raporunu tanıttı. 

‘COP28: İlerleme mi Gerileme mi?’ raporunu dikkat çeken taraflarıyla aktaran Üsküdar Üniversitesi Etraf Ahlakı Forumu Yöneticisi Prof. Dr. İbrahim Özdemir, raporun Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi ile Karayip ASEAN Kurulu'nun ortak yayını olduğunu ve ayrıyeten Dominika Topluluğu, Nijerya, Kenya, Çad, Gambiya ve Bangladeş'ten iştirakçiler tarafından hazırlandığını anlattı.

Taraflar Konferansının (COP), Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Kontratının (UNFCCC) ana karar alma organı olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Özdemir, Mukaveleyi imzalayan 197 ülkenin temsilcilerinin bir ortaya geldiği, kaydedilen ilerlemenin değerlendirildiği ve iklim konusundaki aciliyetin ele alınmasına yönelik önlemlere ait kararların alındığı bir forum olarak hizmet verdiğini lisana getirdi.

Küresel iklim müzakereleri değişim için tesirli mi?

Geçen yirmi yıl içinde COP'ların, küçük çalışma oturumlarından büyük yıllık konferanslara dönüşerek katlanarak büyüdüğünü de kaydeden Prof. Dr. Özdemir, global iklim müzakerelerinin değişim için hakikaten tesirli bir sistem olup olmadığı konusunda süregelen tartışmaların var olduğunu hatırlattı.

Prof. Dr. Özdemir, “Bazıları bu konferansların ‘Sadece lafta kaldığını ve bir harekete dönüşmediğini’ tez ediyor. Bununla birlikte, bir iklim felaketi tehlikeli bir formda yaklaşırken, COP'lar global tepkimizde ibrenin hareket etmesine ve işleri yanlışsız tarafta hızlandırmaya yardımcı olabilir.” dedi.

Birleşik Arap Emirlikleri’nin COP28'de başkanlık misyonunu devralmasıyla birlikte, gündeminin gereğince dönüştürücü olup olmadığına dair artan tasaların yanı sıra beklentilerin de yüksek olduğunu anlatan Prof. Dr. Özdemir, şöyle devam etti:

“BAE Başkanlığının bu yılki konferans için argümanlı bir plan ortaya koymasıyla birlikte, COP28 sahiden iklim aksiyonu için bir dönüm noktası olma potansiyeline sahip olabilir mi? Bu soruyu cevaplamak için, Gelen Başkanlık tarafından verilen vaatleri geçmiş iklim doruklarının daha geniş bir bağlamına yerleştirmek yararlı olacak. Bilhassa bu rapor, çok çeşitli Global Güney ülkelerinden etraf ve kalkınma uzmanlarının uzmanlık ve görüşlerini, son beş BM COP iklim gündeminin ve bunların uygulanmasının mukayeseli bir tahlili halinde bir ortaya getiriyor.”

Emisyonların azaltılması, yeşil güç projelerine yatırımların artırılması hedefi

Analizde emisyon azaltımı, yenilenebilir güç gayeleri ve iklim finansmanı ile ilgili siyaset müdahale alanına işaret edildiğini tabir eden Prof. Dr. Özdemir, ayrıyeten, her bir COP Başkanlığının vazife mühleti boyunca ana sınırlarıyla belirlenen gündemi kolaylaştırmak için attığı adımlara dikkat çekilerek, varsa emisyonların azaltılması, yeşil güç projelerine yatırımların artırılması ve iklim hareketi için fonların harekete geçirilmesi gayretlerinin vurgulandığını kaydetti.

Prof. Dr. Özdemir, etraf ve kalkınma akademisyenleri ve uygulayıcıları olarak bir ortaya gelinmesinin nedenini; “ABD, Birleşik Krallık ve Avrupa'daki kimi kesitlerde etrafla ilgili kanılara hakim olan telaffuzun, tam da sağlam bir global iklim mutabakatına muhtaçlık duyduğumuz bir devirde COP28 iklim tepesini rayından çıkarma tehlikesi taşımasından telaş duyulması.” olarak açıkladı.

Fosil yakıt lobiciliği telaşı  

Fosil yakıt lobiciliğine ait yasal dertlerin, gelişmekte olan ülkelerin endüstrileşme ve refah düzeylerine ulaşma uğraşlarında karşılaştıkları zorlukların dikkate alınmadığının da altını çizen Prof. Dr. Özdemir, şunları lisana getirdi:

“Endişemiz bu durumun, tüm samimiyetlerine karşın iklim değişikliğiyle gayret eforlarını baltalayacak istikrarsız ve son derece kutuplaşmış yaklaşımlara yol açmasıdır. Kömür, petrol ve doğal gaz üzere güç kaynaklarının yirminci yüzyılın büyük kısmında ve yirmi birinci yüzyılın başlarında nispeten uygun fiyatlı ve erişilebilir olması nedeniyle, Batılı ülkeler hayat şartlarını uygunlaştırmak, istihdam oluşturmak ve global olarak rekabetçi olmak için çok gereksinim duyulan endüstrileşme ve ekonomik kalkınmayı sağlamak için bunlara bel bağladılar. Yenilenebilir güçler etraf dostu olmakla birlikte yüksek birinci yatırım maliyetlerine sahip. Lakin güneş panelleri, rüzgar türbinleri, batarya depolama ve hidroelektrik tesisleri üzere bu teşebbüsler için gerekli heyetim ve altyapı, pak güce geçiş istekleri ne olursa olsun, gelişmekte olan ülkeler için ekseriyetle büyük bir mali yük oluşturuyor.”

Pek çok sanayi devi, endüstriyel kalkınma yarışına sonradan katılanları eleştiriyor

Gelişmekte olan ülkelerin ister petrol ihracatçısı ister petrol ithalatçısı olsun Batılı ülkelerin geçmişte izledikleri kalkınma amaçlarının birebirini izlemesinin de bir ironi olduğunu lisana getiren Prof. Dr. Özdemir, “Bulundukları noktaya gelmek için fosil yakıtlarla çalışan ve etrafa ziyan veren faaliyetlere pervasızca girişen pek çok sanayi devi, endüstriyel kalkınma yarışına sonradan katılanları birebir şeyi yapmakla eleştirmekte gecikmiyor.” dedi.

BAE'nin bu yılki COP28 iklim tepesi başkanlığının tartışmalara sahne olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Özdemir, “Bu durum, dünyanın Paris Muahedesinde yer alan tehlikeli global ısınmayı önlemek için 1.5 santigrat derecelik inançlı üst hududu aşmaya ne kadar yakın olduğu göz önüne alındığında, elbet bugüne kadarki en tarihî kıymete sahip iklim görüşmelerinin beklentileriyle ilgili yaygın bir hayal kırıklığı hissine yol açtı.” tabirine yer verdi.

COP28'in belirtilen vizyonunun her zamankinden daha yiğit,  'sistem dönüşümü' fikrinin temel bir amaç olarak tekrar tekrar vurgulandığı son derece argümanlı, ileriye dönük ve aksiyon odaklı bir gündem benimseyerek evvelki iklim tepelerinde açık uçlu bırakılan mevzuları çözmek olması gerektiğine vurgu yapan Prof. Dr. Özdemir, şunları kaydetti.

Yıllık 100 milyar dolarlık iklim finansmanı hedefi…

“BAE'nin COP28 Devir Başkanlığı, gelişmiş ülkeler tarafından vaat edilen yıllık 100 milyar dolarlık iklim finansmanı amacını nihayet gerçekleştirmeyi, 2025 yılına kadar ahenk finansmanını iki katına çıkarma kelamını yenilemeyi ve iklim aksiyonunun en makus tesirleriyle karşı karşıya kalan savunmasız ülkelere çok muhtaçlık duyulan fonların sağlanması için kayıp ve ziyan fonunu işler hale getirmeyi hedefliyor. Birinci defa bir COP başkanlığı, yenilenebilir gücün yaygınlaştırılması, fosil yakıtların basamaklı olarak azaltılması ve emisyonları yakalanmayan fosil yakıtların evreli olarak kullanımdan kaldırılması mevzularında somut muahedeler sağlamayı da hedefliyor. Ayrıyeten mevcut iklim finansmanı ortamının, trilyonlarca dolarlık yatırımı gelişmekte olan ülkelerin kullanımına sunacak halde büsbütün dönüştürülmesi de planlanıyor.”

Dubai’de yapılacak görüşmelerden beklenti büyük

Üsküdar Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. İbrahim Özdemir, bu raporun sonuçlarının, COP28 Başkanlığı tarafından önerilen önlemlerin yeterliliği ve petrol sanayilerinin gündemi şekillendirmedeki rolüne ait legal kaygılara karşın, tekrar de tarihteki en tezli COP gündemi olmaya devam ettiğini gösterdiğini söyledi.

Prof. Dr. Özdemir, rapora ait şu bilgileri de verdi:

“Özellikle, Aralık 2023'te Dubai'de yapılacak BM görüşmelerinde emisyonlar, yenilenebilir güç ve iklim finansmanına ait temel gayelere ulaşılması halinde, acil dönüşümün gerekli olduğu yerlerde siyaset değişikliğini temelden hızlandıracağını tespit ettik. Bu nedenle, COP28 öncesinde doruğa ulaşan mağlubiyet ve hayal kırıklığı atmosferi, nihayetinde tarihi bir fırsat olan bu durumdan tehlikeli bir formda uzaklaşılmasına neden olmakta. Bu rapor, delegeleri ve kampanyacıları bu yüksek riskli anda harekete öncelik vermeye ve eforlarını Dubai'de yapılacak BM iklim görüşmelerinde sağlam bir global iklim mutabakatının müzakere edilmesine odaklamaya davet ediyor.”

 

Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı