Kişilerin savaş yahut öbür travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermelerinin doğal bir reaksiyon olabileceğini tabir eden uzmanlar, bunun ruh sıhhati açısından kimi durumlarda gerekli olduğuna vurgu yapıyor. Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, “Kişilerin savaş yahut başka travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermeleri yanlışsız bir reaksiyon olabilir, lakin bu kaçınma, ruh sıhhati açısından istikrarlı bir yaklaşımla bir ortada kullanılmalıdır.” dedi.

Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Uluğ Davet Beyaz, bir kişinin savaş, sarsıntı üzere travmatik olaylar karşısında, direkt maruz kalmamış oldukları halde, kaçınma davranışları göstermesinin nedenleri hakkında bilgi verdi.

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, kaçınma davranışının; bir kişinin bazen kasıtlı bazen de kasıtsız olarak, problem verici yahut rahatsız edici bir olay veyahut bir durum sonrası, süratli ve süreksiz bir formda rahatlama gereksinimi doğrultusunda reddetmeye-inkâr etmeye yönelik bir kaçış reaksiyonu olarak tanımlanabileceğini anlattı.

Kaçınmanın bilişsel (belirli bahisler üzerine düşünmekten kaçınmak), duygusal (belirli his yahut hisleri yaşamaktan kaçınmak) yahut bağlamsal (olaylardan durumlardan kaçınmak) olarak sınıflandırılabileceğini lisana getiren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şöyle devam etti:

Stresle başa çıkma gayretinin yansıması

“Travmatik olaylardan kaçınma davranışları, empati, kaygı, geçmiş tecrübeler ve denetim gereksinimi üzere bir dizi ruhsal faktörün bir sonucu olarak ortaya çıkabilir. Bu davranışlar, kişinin duygusal dengeyi müdafaa ve gerilimle başa çıkma gayretlerinin bir yansımasıdır. Lakin bu tıp kaçınma davranışlarının uzun vadede kişinin kendi travmalarıyla yüzleşme sürecini geciktirebilmektedir.

Savaşlar, zelzeleler ve doğal afetler üzere travmatik olaylar, insanlığın tarihi boyunca deneyimlediği acı verici olaylar ortasında yer alır. Lakin birtakım şahıslar, bu cins olaylara direkt maruz kalmamış olsalar bile, kaçınma davranışları sergileyebilirler.”

Geçmişte misal bir travmatik olaya direkt maruz kalanlarda da görülüyor

Bu durumun nedenleri hakkında bilgi veren Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları lisana getirdi:

“Birçok kişi, haberlerde yahut medyada bu çeşit travmatik olayları gördüğünde, empati ve hassaslık gösterme eğilimindedir. Duygusal olarak etkilenen bu bireyler, olaylardan kaçınma eğilimine girebilirler. Empati, oburlarının acılarına karşı hassas olma yetisini yansıtır ve bu nedenle bireyler bu tıp haberleri izlememek yahut konuşmaktan kaçınmak isteyebilirler. Travmatik olaylar hakkında bilgi edinmek, bireylerin endişe ve telaşlarını artırabilir.

Özellikle olayların görsel ve sesli medya aracılığıyla sunulduğu durumlarda, bu endişeler daha bariz hale gelebilir. Bu nedenle, şahıslar bu tıp haberlerden ve olaylardan uzak durmayı tercih edebilirler. Geçmişte misal bir travmatik olaya direkt maruz kalan yahut bu türlü bir olayı yaşayan şahıslar, bu cins olaylardan kaçınma davranışlarını daha bariz bir formda sergileyebilirler.

Olaylar üzerinde denetim sahibi olma uğraşının yansıması

Bu, geçmiş tecrübelerin travmatik olayların hatırlanmasına ve tekrar yaşanmasına yol açtığı kaygısından kaynaklanabilir. Olaylar hakkında bilgi edinmek, şahısların kendilerini daha inançsız hissetmelerine neden olabilir. Bu çeşit durumlarda, kaçınma davranışları, kişinin olaylar üzerinde bir ölçü denetim sahibi olma uğraşının bir yansıması olabilir. Bilgi edinmeden uzaklaşarak, kişi kendisini inançta hissetmeye çalışabilir.”

Kaçınma davranışı uzun vadede meseleleri derinleştiriyor

Kaçınma davranışlarının nedenine atıfta bulunan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şunları söyledi:

“Kaçınma davranışları, kişinin kendini muhafaza sistemlerinin bir yansıması olarak başlar. Bilhassa travmatik olaylardan kaçınmak, kişinin duygusal dengeyi muhafaza hedefini taşır. Bu çeşit olaylardan kaçınma, kişinin anksiyete ve gerilim düzeylerini denetim etmeye ve duygusal ziyanlardan kaçınmaya çalıştığını gösterir. Elhasıl, kaçınma, kişinin kendi duygusal sıhhatini muhafaza teşebbüsü olarak başlar.

Bu davranış problemleri ertelemeye neden oluyor

Ancak, bu kaçınma davranışları uzun vadede meseleleri daha da derinleştirebilir. Bilhassa kişi olayları daima olarak görmezden gelirse, bu, olayların tesirlerini ele almak ve duygusal olarak uygunlaşmak için gerekli olan adımları atmamak manasına gelebilir. Bu, travmatik olayların kişinin zihinsel sıhhatine daha fazla ziyan vermesine yol açabilir. Kaçınma davranışları, kişinin olayların tesirleriyle yüzleşmek ve gerektiğinde dayanak aramak yerine sıkıntıları ertelemesine neden olabilir.

Özetle, kaçınma davranışları, başlangıçta kişinin kendini müdafaasını temsil edebilir, lakin uzun vadede bu davranışlar sıkıntıları daha da derinleştirebilir. Bu nedenle, travmatik olaylarla başa çıkmak için sağlıklı bir yol, olayların tesirleriyle yüzleşmek, duygusal dayanak aramak ve gerektiğinde profesyonel yardım almaktır. Bu, kişinin duygusal güzelleşme sürecini başlatmasına yardımcı olabilir.”

Ruh sıhhati açısından gerekli

Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, şahısların savaş yahut öteki travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermelerinin doğal bir reaksiyon olabileceğini söz ederek, “Ruh sıhhati açısından kimi durumlarda gereklidir. Lakin bu, kişinin savaş yahut öbür travmatik olaylarla hiç maruz kalmaması gerektiği manasına gelmez. Ruh sıhhati açısından istikrar sağlamak değerlidir ve bu istikrar bireyden şahsa değişebilir” halinde konuştu.

Denge nasıl kurulur? 

Travmatik olaylardan büsbütün kaçınmanın olumsuz tesirlerinin de olabileceğini vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Uluğ Çağrı Beyaz, kelamlarını şöyle tamamladı:

“Kişilerin muhakkak bir oranda bu cins olaylarla müsabakaları ve bu olaylara dair bilgi sahibi olmaları, dünya olayları hakkında şuurlu ve bilgili olmalarına yardımcı olabilir. Bu, empati geliştirme, bilinçlenme ve hatta yardım sağlama isteğini destekleyebilir. Ruh sıhhati açısından istikrar, kişinin duygusal gereksinimlerini ve hudutlarını tanımakla ilgilidir. Bazen bu, travmatik olaylardan bir mühlet uzak durmayı içerebilirken, öbür vakitlerde şuurlu bir halde olaylar hakkında bilgi sahibi olmayı gerektirebilir. Her kişinin gereksinimleri farklıdır, bu nedenle istikrar ferdî bir tercihe dayalıdır.

Sonuç olarak, şahısların savaş yahut başka travmatik olaylar hakkında kaçınma davranışları göstermeleri gerçek bir reaksiyon olabilir, lakin bu kaçınma, ruh sıhhati açısından istikrarlı bir yaklaşımla bir ortada kullanılmalıdır.” Doi numarası: https://doi.org/10.32739/uha.id.42621